Okumak istediğiniz başlığa tıklayın
Menisküs Yırtıkları
Menisküsler diz ekleminde uyluk ve kaval kemikleri arasında içte ve dışta olmak üzere, C harfi şeklinde 2 adet kıkırdak (fibröz kıkırdak) halkadır. Menisküsler kemiklerin birbirine direk teması sırasında yük dağılımını dengeleyerek destek görevi görürler. Bir başka deyişle iki kemik arasında bir yastık yada amortisör gibi görev yaparlar. Menisküsler sayesinde uyluk ve kaval kemiği arasındaki temas yüzeyi artar. Buda eklem kıkırdaklarının uzun dönemde sağlıklı kalmasını sağlar.
Menisküsler Nasıl Yırtılır?
Menisküslerde temel olarak 2 tip yırtık vardır. Genç hastalarda (40 yaşın altındaki hastalarda) bir travma sonrasında menisküsler yırtılır. Bu travma sıklıkla spor yaparken dizin dönmesi, burkulması şeklinde, yada düşerek dizin burkulması şeklinde bir travmadır. Hasta dizinden bir ses geldiğini hisseder. Bu yırtıklara travmatik yırtıklar denir.
Kırk yaşın üzerinde yaş ile beraber menisküslerin iç yapısı da bozulur, menisküs dokusu gençlik yıllarındaki sağlam yapısını kaybeder. Basit travmalar ile örneğin arabaya binerken, çömelirken, diz ekleminden bir ses gelir ve menisküsler yırtılabilir. Bu yırtıklara dejeneratif yırtıklar yani menisküsü yapısının bozulmasına bağlı yırtıklar denir.
Bu iki yırtık tipinin tedavisi farklıdır.
Menisküs Yırtıkları Nasıl Tedavi Edilir?
Menisküs yırtıkları artroskopik cerrahi yöntemi ile, kapalı olarak, diz kapağı kemiğinin alt iç ve dış köşesinden açılan 1 cm uzunluktaki kesilerden tedavi edilir.
Genç hastalarda mümkün olan tüm menisküs yırtıkları tamir edilmelidir. Özellikle 10’lu, 20’li yaşlarda bu kural çok önemlidir. Tamir edilemeyen yırtıklarda ve daha ileri yaşlarda olan yırtıklarda yırtığın büyüklüğüne göre yırtık olan menisküs parçası özel aletler ile kesilerek alınır. Menisküsün tümü değil, bir kısmı temizlenir. Mümkün olduğunca az menisküs dokusunun alınmasına çalışılır.
Kırk yaş üzerinde olan menisküs yırtıklarını tedavisinde tartışmalar mevcuttur. Özellikle 50 yaşın üzerindeki hastalarda menisküs yırtığı ile beraber eklem kireçlenmesinin (eklem kıkırdak bozulması) görülmesi çok sıktır. Bu yırtıklarda cerrahi tedavi yapmak çoğu zaman bir sonuç vermeyecektir. Bu yaşta menisküs yırtığının tanısı da tartışmalıdır. Çekilen MRG’lere ve raporlarına bakarak menisküs yırtığı tanısı koymak son derece yanlış bir yaklaşımdır. Hastanın muayenesi ile uyuşmayan, birbirini desteklemeyen MRG görüntüleri ve raporlarının hiç bir anlamı yoktur. Menisküs yırtıklarında 50 yaşın üzerinde artroskopik cerrahi nadir uygulanmalıdır.
Ön Çapraz Bağ Yaralanmaları
Yürümek, koşmak, spor yapmak gibi pek çok aktivitede diz eklemimiz baskı ve yük altında kalır. Uyluk ve kaval kemiklerinin karşı karşıya gelmesi ile oluşan bu eklemde sadece kemiklerin üst üste durması bu hareketleri güvenli olarak yapmamızı sağlamaz. Bu iki kemiğin çok sağlam olarak birbirine tutunması gerekir. Uyluk ve kaval kemiklerinin birbirine sıkıca tutunmasını sağlayan 4 adet bağ mevcuttur. Bunlardan ikisi diz eklemin tam ortasında yer alan ön çapraz ve arka çapraz bağlardır. Bu iki bağ uyluk ve kaval kemiğinin birbirine tutunmasından temel sorumlu bağlardır. Ayrıca diz ekleminin iç yanında iç yan bağ, dışa yanında dış yan bağ bulunur. Bu bağlarda diz ekleminin içe ve dışa doğru açılanmasını engeller.
Ön çapraz bağ ve arka çapraz bağ kaval kemiği ile uyluk kemiği arasında diz ekleminin ortasında yer alan bağlardır. Ön çapraz bağ kaval kemiğinin öne kaymasına engel olur. Spor yapabilmek, aktif bir hayat sürebilmek için mutlaka gerekli olan bir bağdır. Arka çapraz bağ ise tersine kaval kemiğinin arkaya kaymasına engel olur.
Ön Çapraz Bağ Nasıl Yaralanır?
Bir ayak yere sabit olarak basarken vücudun diğer tarafa dönmesi ile diz ekleminde de bir dönme meydana gelir ve bu dönme ile oluşan kuvvet yeterince büyükse ön çapraz bağ yırtılır. Ön çapraz bağ yırtılırken yaralanan kişi diz ekleminde bir şeyin koptuğunu, ayrıldığını hisseder. Diz ekleminden bir ses gelir, hasta kemiklerinde bir kırık oluştuğunu düşünür. Diz eklemi sıklıkla şişer, hasta dizini hareket ettiremez ve bacağının üzerine basamaz. Bu yaralanma ülkemizde en çok futbol oynayan sporcularda görülür. Halı sahalar bu yaralanmanın en sık izlendiği spor alanlarıdır. Basketbol, voleybol, kayak gibi diğer sporları yaparken de bu yaralanma oluşabilir. Ön çapraz bağ yaralanmaları nadiren günlük aktiviteler sırasında kaldırımdan inerken, arabaya binerken dizin dönmesi ve düşme sonrasında da olabilir.
Ön Çapraz Bağ Yırtılınca Ne Olur?
Ön çapraz bağın diz eklemi için önemi “kapı” örneği ile çok iyi anlaşılır. Bildiğiniz gibi kapıların iki adet menteşesi olur ve kapı bu iki menteşe etrafında açılır, kapanır. Ön çapraz bağ ve arka çapraz bağ diz ekleminin iki menteşesidir. Diz eklemi bu iki menteşe etrafında hareket eder. Bir menteşesi kırık olan kapıyı çok dikkatli kullanırsanız, kapıyı kapatıp açarken çok dikkatlice kaldırıp yerine koyarsanız kapıya bir şey olmaz. Ama kapıyı iterek ve çekerek kapatırsanız bir süre sonra kapının kasası, pervazı kırılır, boyası bozulur ve kapı eskir. Diz eklemimiz de böyledir. Sadece yürür, hiç bir zorlama yapmaz isek ön çapraz bağ yırtığına rağmen dizimiz idare edebilir ama spor yapar, hoplar, atlar, zıplarsak diz eklemi döner ve diz eklemi içerisindeki menisküsler, kıkırdaklar zedelenir, yırtılır. Bu ikincil yaralanmalar diz ekleminde geri dönüşü mümkün olmayan hasarlar bırakır. Diz eklemi şişer, ağrır, hareketler kısıtlanır. Diz eklemi hızla yaşlanır, siz 10 yıl yaşlanırsınız diz ekleminiz, 20, siz 20 yıl yaşlanırsınız diz ekleminiz 40… Diz ekleminde sürekli dönme ve kayma olan olgularda spor yapabilmek, bazen günlük yaşamı sürdürmek mümkün değildir. Bu tür tekrarlayan yaralanmaların etkisini kısa dönemde değerlendirmek bazen hasta için mümkün olmayabilir. Defalarca şişen, dönen diz eklemi istirahat ve ilaçlarla bir süre sonra iyileşir ve hasta normale döndüğünü düşünür. Bu tip hastalar 10 – 15 yıl sonra sonra dizlerinde menisküs yırtıkları, kıkırdak hasarları, eklemde kireçlenmeler ile gelirler ve artık geri dönüş mümkün değildir. Bu zamanında ve doğru yapılmayan tedavilerin kaçınılmaz sonucudur, diz eklemi eski haline asla gelmeyecektir.
Hangi Ön Çapraz Bağ Yırtıkları Tedavi Edilmelidir?
Kırk yaşın altındaki tüm bireyler aktif kabul edildiğinden, 40 yaş altındaki tüm yırtık ön çapraz bağlar tedavi edilmelidir. Kırk yaşın üzerinde aktif, spor yapan, dizi sık sık dönen, burkulan bireyler de mutlaka tedavi olmalıdırlar
Ön Çapraz Bağ Yırtığı Nasıl Tedavi Edilir?
Ön çapraz bağ yırtığının tedavisi cerrahidir. Ameliyatın adı her ne kadar ön çapraz bağ tamiri olarak sıklıkla söylense de yırtılan ön çapraz bağın tamiri mümkün değildir. Yırtılan bağın yerine hastanın kendi vücudundan alınan başka bir bağ uygun teknikle konularak yeni bir bağ yapılır ameliyatın tıp dilinde adı “ön çapraz bağ rekonstrüksiyonu” dur (ön çapraz bağın yeniden yapılandırılması). Bu ameliyat kapalı olarak artroskopi ile yapılan bir ameliyattır. Bütün ameliyat diz kapağı alt ucunun her iki tarafından açılan 1 cm uzunluğundaki 2 delikten yapılır.
Ön Çapraz Bağ Yırtığında Cerrahi Tedavide Hangi Bağlar Kullanılır?
Ön çapraz bağ yırtığı cerrahi tedavisinde diz eklemi alt iç kısmından alınan bir tendon (semitendinosus ve/veya grasilis kası tendonları) veya diz kapağı tendonu (patellar tendon) kullanılır. Kadavradan alınan bağların sonuçları yetersiz olduğu için bu bağların ilk ameliyatta kullanılması tercih edilmez. Kadavradan alınan bağlar ön çapraz bağ ameliyatı olmuş tekrar bağı yırtılmış olgularda kullanılır.
Ön Çapraz Bağ Yırtığı Tanısı Nasıl Konulur?
Ön çapraz bağ yırtığı tanısı klinik bir tanıdır. Tecrübeli bir diz cerrahı hastayı muayene ederek hastanın ön çapraz bağının yırtık olup olmadığını % 100 anlar. Yırtık tanısı için MRG ve diğer yardımcı tanı yöntemlerine gerek yoktur. Bu hastalarda MRG istenmesinin nedeni ön çapraz bağın yırtık olup olmadığını anlamak değil menisküs, kıkırdak yaralanmaları gibi ek yaralanmalar konusunda fikir sahibi olmaktır. Ön çapraz bağ yırtığı tanısı MRG raporuna bakılarak konulacak bir tanı değildir. Hasta muayenesi esas yol göstericidir.
Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrasındaki Süreç Nasıldır?
Ön çapraz bağ ameliyatı kadar ameliyat sonrasındaki süreç te önemlidir. Ameliyat sonrasında spora dönüş profesyonel sporcularda yaklaşık 6 ay, zevk için spor yapanlarda 9-12 aydır. Bu süreç içerisinde düzenli bir rehabilitasyon programı uygulanır. Bu rehabilitasyon programının ilk 6 haftasında yere basmama, dizini belli açılarda kıvırma gibi değişen sürelerde bazı kısıtlamalar vardır. Yaklaşık 6 haftalık bir sürede hastalar rahat yürümeye ve dizini tam olarak kıvırmaya ulaşırlar.
Ön Çapraz Bağ Yırtığı ve Ön Çapraz Bağ Kopuğu Arasında Ne Fark Vardır?
Hastalar sıklıkla benim ön çapraz bağım kopuk mu, yırtık mı sorusunu yöneltirler. Tıbben bu iki sözcük arasında fark yoktur. Yırtık ya da kopuk ön çapraz bağın bütünlüğünün kaybolduğu, ön çapraz bağın fonksiyon görmediği klinik tabloları anlatan, aynı anlamda kullanılan terimlerdir.
Arka Çapraz Çapraz Bağ Yaralanmaları
Yürümek, koşmak, spor yapmak gibi pek çok aktivitede diz eklemimiz baskı ve yük altında kalır. Uyluk ve kaval kemiklerinin karşı karşıya gelmesi ile oluşan bu eklemde sadece kemiklerin üst üste durması bu hareketleri güvenli olarak yapmamızı sağlamaz. Bu iki kemiğin çok sağlam olarak birbirine tutunması gerekir. Uyluk ve kaval kemiklerinin birbirine sıkıca tutunmasını sağlayan 4 adet bağ mevcuttur. Bunlardan ikisi diz eklemin tam ortasında yer alan ön çapraz ve arka çapraz bağlardır. Bu iki bağ uyluk ve kaval kemiğinin birbirine tutunmasından temel sorumlu bağlardır. Ayrıca diz ekleminin iç yanında iç yan bağ, dışa yanında dış yan bağ bulunur. Bu bağlarda diz ekleminin içe ve dışa doğru açılanmasını engeller.
Ön çapraz bağ ve arka çapraz bağ kaval kemiği ile uyluk kemiği arasında diz ekleminin ortasında yer alan bağlardır. Ön çapraz bağ kaval kemiğinin öne kaymasına engel olur. Spor yapabilmek, aktif bir hayat sürebilmek için mutlaka gerekli olan bir bağdır. Arka çapraz bağ ise tersine kaval kemiğinin arkaya kaymasına engel olur.
Arka Çapraz Bağ Nasıl Yaralanır?
Arka çapraz bağ yaralanmaları ön çapraz bağ yaralanmaları gibi sıklıkla spor yaralanmaları sonucunda olan yaralanmalar değildir. Kaval kemiğinin ön üst kısmana gelen darbeler arka çapraz bağ yaralanmalarına neden olur. Bu tip yaralanma sıklıkla motor kazalarında görülür. Motordan dizinin üzerine düşen hastalarda yada araba kazalarında ani fren sonrası dizini ön torpidoya çarpan hastalarda arka çapraz bağ yırtığı oluşabilir. Daha az olarak da spor müsabakalarında travma diz eklemine gelen darbeler arka çapraz bağ yaralanma nedeni olabilir.
Hangi Arka Çapraz Bağ Yırtıkları Nasıl Tedavi Edilmelidir?
Arka çapraz bağ yırtıklarının profesyonel sporcular dışında tedavisi konservatiftir (ameliyatsız tedavi). Bacak egzersizleri ve fizik tedavi başlangıçta yeterlidir. Bu tedavilere rağmen diz ekleminde kaymaları olan, ağrısı olan, kıkırdak hasarları olan yada arka çapraz bağ yırtığı ile beraber diz arka köşesindeki bağların da yırtıldığı hastalar cerrahi olarak tedavi edilirler. Yapılacak ameliyat kapalı olarak artroskopik yapılan bir ameliyattır. Bütün ameliyat diz kapağı alt ucunun her iki tarafından açılan 1 cm uzunluğundaki 2 delikten yapılır. Dizin dış arka köşesindeki bağlarında yaralandığı hastalarda ek kesiler ve girişimlerde gerekir. Dizin arka köşe yaralanması ile beraber olan arka çapraz bağ yaralanmaları diz eklemindeki karmaşık yaralanmalardan biridir.
Arka Çapraz Bağ Yırtığında Cerrahi Tedavide Hangi Bağlar Kullanılır?
Arka çapraz bağ yırtığı cerrahi tedavisinde diz eklemi alt iç kısmından alınan bir tendon (semitendinosus ve/veya grasilis kası tendonları) veya diz kapağı tendonu (patellar tendon) kullanılır. Kadavradan alınan bağların sonuçları yetersiz olduğu için bu bağların ilk ameliyatta kullanılması tercih edilmez. Kadavradan alınan bağlar arka çapraz bağ ameliyatı olmuş tekrar bağı yırtılmış olgularda kullanılır.
Arka Çapraz Bağ Yırtığı Tanısı Nasıl Konulur?
Arka çapraz bağ yırtığı tanısı hastanın muayenesi ve çekilen MRG ile konulur. Tüm hastalıkların tanısında olduğu gibi arka çapraz bağ yırtığı tanısında da hasta muayenesi çok önemlidir. İyi bir muayene MRG gibi yardımcı tanı yöntemlerine ihtiyaç duyulmadan tanı konulmasını sağlar. Şüphede kalınan olgularda MRG çekilir.
Arka Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrasındaki Süreç Nasıldır?
Arka çapraz bağ yırtıklarında da rehabilitasyon süreci çok önemlidir. İlk 6 haftada bir takım yük verme ve hareket kısıtlılıkları mevcuttur. Hasta yaklaşık 6 haftada normal yürüme düzenine ve dizini tam kıvırmaya kavuşur. Spora dönüş sıklıkla 6. aydan sonradır.